Tiểu thuyết gia gốc Trung Quốc là một trong số rất ít tác giả có khả năng tạo ra những trang văn tuyệt vời bằng thứ ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ.

Khi Yiyun Li ngồi xuống bên chiếc máy tính và bắt đầu viết truyện, thế nào cô cũng tạo ra được thứ gì đó đáng đọc.

Yiyun Li sinh ra trong một gia đình làm khoa học, và viết văn là một lựa chọn hoàn toàn trái ngành trái nghề với truyền thống của gia đình. Tuy nhiên, cô tìm thấy mình trong văn chương, không phải những trang viết bằng tiếng Trung, mà bằng tiếng Anh, thứ ngôn ngữ cô chỉ được học bập bõm bắt đầu từ trung học.

Nhưng dưới ngòi bút của cô, ngôn ngữ tiếng Anh trở nên mượt mà, sống động, khiến ngay cả những nhà phê bình khó tính nhất cũng phải ngợi ca và thậm chí còn so sánh cô với những tác giả từng đoạt giải Nobel như J. M. Coetzee và Orhan Pamuk. Yiyun Li dần dà trở thành một "ngôi sao nhỏ", với những truyện ngắn và tiểu luận được đăng tải trên The New Yorker.

Năm nay 37 tuổi, Li là tác giả của ba đầu sách: Tiểu thuyết The Vagrants, lấy bối cảnh một thị trấn nhỏ ở Trung Quốc những năm 1970; Hai tập truyện ngắn: A Thousand Years of Good Prayers - với không gian trải rộng từ Bắc Kinh đến Chicago cho tới Cao nguyên Nội Mông và Goat Boy, Emerald Girl sẽ xuất bản vào tháng 9 tới.

Theo The Australian, nhận xét về cuốn The Vagrants, nhà văn Marilynne Robinson ca ngợi Yiyun Li bởi sự "tinh tế, khéo léo và hài hước" trong việc miêu tả chân dung những con người ở thị trấn nhỏ, "như thể họ sống trong gia đình chúng ta và suy nghĩ của họ rất gần với nhịp đập trái tim chúng ta".

"Tôi thực sự yêu ngôn ngữ tiếng Anh", Li nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại ở Paris - nơi cô cùng chồng và hai con trai, 8 và 5 tuổi đang lưu trú trong hành trình quảng bá tác phẩm ở châu Âu.

Yiyun Li cũng không giải thích được vì sao cô lại viết văn. "Tôi giống như một đứa trẻ đang đi chơi, dạo dọc phố và nhặt được một thứ tôi thực sự thích. Sau đó, tôi mới cảm thấy, nó còn rất quan trọng với tôi".

Tuy nhiên, ý tưởng viết văn một cách nghiêm túc chỉ thực sự đến với Yiyun Li khi cô chuyển đến sống tại Mỹ vào năm 1996. "Tôi muốn tìm cách thoát khỏi sự buồn tẻ và cô đơn", Li nói. Và cô đã tìm đến một lớp học viết văn bằng tiếng Anh.

"Mọi việc đến một cách rất tự nhiên, ngay từ đầu", Li nói.

Văn chương nay đã trở thành một phần cuộc sống của cô, "một phần cuộc sống riêng tư của tôi" như cô nói. Cuốn sách tiếng Anh đầu tiên cô đọc sau nhiều năm học ngữ pháp ở trường là The Diary of Anne Frank. Và Yiyun Li đã hoàn toàn bị chinh phục.

Bố Yiyun Li là một nhà khoa học hạt nhân, mẹ cô là giáo viên. Họ đều không khuyến khích con gái đọc tiểu thuyết, viết tiểu thuyết lại càng không. "Bố mẹ muốn tôi trở thành nhà khoa học. Và khi bị phụ huynh từ chối, thường thì bạn vẫn cứ làm điều mình muốn", nhà văn chia sẻ. Yiyun Li từng học cử nhân khoa học tại Bắc Kinh trước khi bỏ ngang để theo học viết văn. "Tôi vốn là người chậm rãi và cẩn trọng. Đó là quyết định 'kịch tính' nhất tôi từng thực hiện trong đời. Nó không giống bản tính tự nhiên của tôi. Nhưng tôi không muốn trở thành tiến sĩ Li. Tôi có thể làm khoa học xuất sắc, nhưng tôi không yêu thích công việc đó".

Những gì Li đọc được đã khuyến khích cô "nghĩ về thế giới một cách sâu sắc, nghĩ về cuộc sống con người một cách thiết thực, gần gũi". Li rất ngạc nhiên trước những phản ứng tích cực cô nhận được với các truyện ngắn đầu tiên của mình. Trước khi viết, Li đã cố gắng đọc mọi thứ cô có được. "Có những cuốn rất tệ. Nó khiến cho tôi có thêm nhiều sự tự tin".

Đến với văn chương một cách rất đơn giản, Yiyun Li cũng quan niệm rất giản dị về văn chương: "Với tôi, văn chương không giải quyết bất cứ điều gì cả. Nó khiến độc giả phải suy nghĩ. Nó đặt ra các vấn đề để người ta phải quan tâm. Chỉ vậy thôi".

T.M.